ไตรยางค์

      ไตรยางค์ คือ อักษร ๓ หมู่ ซึ่งจัดแยกออกมาเป็นพวก ๆ จากพยัญชนะ ๔๔ ตัว ได้แก่ อักษรสูง อักษรกลาง อักษรต่ำ

      อักษรสูง   มีพยัญชนะทั้งหมด ๑๑ ตัว คือ
ข    ฃ    ฉ    ฐ    ถ    ผ    ฝ    ศ    ษ    ส    ห

      อักษรกลาง   มีพยัชนะทั้งหมด ๙ ตัว คือ
ก    จ    ฎ    ฏ    ด    ต    บ    ป    อ

      อักษรต่ำ   มีพยัญชนะทั้งหมด ๒๔ ตัว คือ
 ค    ฅ    ฆ    ง    ช    ซ    ฌ    ญ    ฑ   ฒ    ณ    ท    ธ    น    พ    ฟ    ภ    ม   ย   ร   ล    ว    ฬ   ฮ 

 อักษรสูง ผันด้วยวรรณยุกต์ เอก และ วรรณยุกต์ โท คำเป็นผันได้ ๓ คำ คำตายผันได้ ๒ คำดังนี้ 
คำเป็น- พื้นเสียงเป็นเสียงจัตวา  เช่น ขา ขง ขน ผันด้วยวรรณยุกต์เอก เป็นเสียงเอก  เช่น ข่า ข่ง ข่น
             ผันด้วยวรรณยุกต์โทเป็นเสียงโท เช่น ข้า ข้ง ข้น
คำตาย- พื้นเสียงเป็นเสียงเอก  เช่น ขะ ขก ขด
             ผันด้วยวรรณยุกต์โทเป็นเสียงโท เช่น ข้ะ ข้ก ข้ด

อักษรกลาง ผันด้วยวรรณยุกต์ เอก วรรณยุกต์ โท วรรณยุกต์ ตรี วรรณยุกต์จัตวา คำเป็นผันได้ ๕ คำ คำตายผันได้ ๔ คำ 
คำเป็น- พื้นเสียงเป็นเสียงสามัญ 
คำตาย- พื้นเสียงเป็นเสียงเอก  เช่น กบ กาก กาด กาบ

อักษรต่ำ ผันด้วยวรรณยุกต์ เอก วรรณยุกต์ โท คำเป็นผันได้ ๓ คำดังนี้
คำเป็น- พื้นเสียงเป็นเสียงสามัญ เช่น คา คง คน คม เคย คาว  
ผันด้วยวรรณยุกต์เอกเป็นเสียงโท เช่น ค่า ค่ง ค่น ค่ม เค่ย ค่าว  
ผันด้วยวรรณยุกต์โทเป็นเสียงตรี เช่น ค้า ค้ง ค้น ค้ม เค้ย ค้าว  
คำตาย- ผันได้ ๓ คำ ใช้วรรณยุกต์ เอก วรรณยุกต์ โท วรรณยุกต์ จัตวา แบ่งออกเป็น ๒ ชนิด ดังนี้ 
      คำตายสระสั้น พื้นเสียงเป็นตรี  เช่น คะ คก คด คบ      
ผันด้วยวรรณยุกต์เอกเป็นเสียงโท เช่น ค่ะ ค่ก ค่ด ค่บ      
      คำตายสระยาว พื้นเสียงเป็นโท  เช่น คาก คาด คาบ        
ผันด้วยวรรณยุกต์โทเป็นเสียงตรี เช่น ค้าก ค้าด ค้าบ